In 1672 werden raadspensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis in Den Haag vermoord. Hun moord markeert de tegenstelling tussen de staatsgezinden en de prinsgezinden. De staatsgezinden, waartoe zij behoorden, hadden hun aanhang vooral in de Hollandse stedelijke regentenfamilies. De prinsgezinden steunden de stadhouders. Vanaf 1650, toen het 'eerste stadhouderloze tijdperk' begon, hadden de staatsgezinden de lakens uitgedeeld en hadden de prinsgezinden weinig in te brengen gehad.

Dat veranderde in het Rampjaar, toen het land in oorlog kwam met Engeland, Frankrijk, Münster en Keulen. Willem III werd opperbevelhebber van de strijdkrachten. Het volk keerde zich tegen de leiders van de staatsgezinden. De gebroeders De Witt werden door een menigte afgeslacht bij de Gevangenpoort.